"Skarby węgierskich stepów".

Ekspozycja w Państwowym Muzeum Archeologicznym stanowi część wystawy zorganizowanej przez Muzeum Narodowe w Budapeszcie z okazji uroczystości milenijnej rocznicy powstania państwa węgierskiego. Prezentowana w Warszawie część pochodzi ze zbiorów Muzeum Dériego w Debreczynie, a zorganizowana została przy współpracy z Węgierskim Instytutem Kultury oraz Muzeum Archeologicznym w Biskupinie.

Autorzy: dr Ibolya Nepper z Muzeum Dériego w Debreczynie
mgr Anna Grossman z Muzeum Archeologicznego w Biskupinie

Wystawa prezentowana w PMA to obraz historii Niziny Panońskiej dotyczącej czasów wędrówek ludów, kiedy Imperium Rzymskie chyliło się ku upadkowi, a Europa ogarnięta była najazdami germańskich plemion i koczowniczych ludów wschodnich. Chronologia wystawy obejmuje okres od III-ciego do IX stulecia. Najpierw kraj naddunajski zasiedlili Gepidzi, którzy na przełomie IV i V w. sprzymierzyli się z wojowniczymi Hunami i wraz z ich wodzem Attylą prowadzili łupieżcze wyprawy na ziemie Cesarstwa Rzymskiego. W połowie VI w. pojawił się w Kotlinie Karpackiej kolejny koczowniczy lud - Awarowie. Wyparli oni lub przyporządkowali sobie jej germańskich mieszkańców. Awarowie władali terenem dzisiejszych Węgier przeszło 250 lat, a ich upadek spowodowany był najazdami Franków i Bułgarów. Tereny Awarów w ciągu zaledwie ćwierćwiecza zajęli Madziarzy, wywodzący się ze stepów na północ od Morza Aralskiego. W ciągu X wieku w ich rękach znalazła się cała Nizina Węgierska, a ich łupieżcze wyprawy docierały nawet na Półwysep Pirenejski. Dopiero klęska zadana Węgrom nad rzeką Lech pod Augsburgiem zmusiła ich do konsolidacji. Wielki Książę Gejza zawarł pokój z sąsiadami, a jego syn, św. Stefan wzmocnił państwo i oparł jego funkcjonowanie na kościele łacińskim. Święty Stefan otrzymał koronę od papieża Sylwestra II. Węgry stały się królestwem, które w niemal niezmienionej formie przetrwało do roku 1918.

Dzięki ekspozycji mamy niepowtarzalną okazję do poznania burzliwych dziejów Niziny Panońskiej. Wystawa prezentuje ponad 500 unikalnych i nie znanych szerokiej publiczności zabytków. Świadczą one o kulturze materialnej ludów obecnych we wczesnym średniowieczu na terenie dzisiejszych Węgier - germańskich Gepidów, koczowniczych Hunów i Awarów, a przede wszystkim Madziarów, którzy w końcu IX wieku zaczęli zajmować tereny niziny.

Przedstawione zabytki prezentują niebywały kunszt rzemieślników sprzed ponad 1000 lat. Uwagę zwracają przede wszystkim misternie wykonane złote i srebrne ozdoby: zapinki służące do spinania szat, brosze, bransolety, pierścienie czy kolczyki. Bogato prezentowane jest uzbrojenie charakterystyczne dla koczowników - miecze, szable, łuki i kołczany, umba tarcz, groty oszczepów, strzał zapalających, a także elementy rzędu końskiego - okucia siodeł i uprzęży, wędzidła, strzemiona. Ogromne wrażenie robią zdobienia i grawerunki na broni. Asortyment zabytków uzupełniają przedmioty związane z życiem codziennym - gliniane przęśliki używane w tkactwie, naczynia, zdobione wykonane z poroża grzebienie, igielniki czy żelazne nożyki i krzesiwa.